De impact van Douglas Engelbart: Een blijvende revolutie in de computergeschiedenis

San Francisco, 9 december 1968. Je bent aanwezig op een computerconferentie. Computers gebruikte je in die tijd vooral om wiskundige en wetenschappelijke berekeningen mee te doen. Op universiteiten deden ze wetenschappelijk onderzoek, binnen de krijgsmacht werden computers gebruikt om de baan van raketten te berekenen en zakelijk waren computers veredelde calculators voor boekhouden en voorraadbeheer. In april 1968 verscheen de invloedrijke film 2001: A Space Odyssey. De computer HAL 9000 in die film was niet veel meer dan een uitgebreide versie van de ponskaarten-machine op universiteiten en in grote bedrijven. De computer kan niet veel meer dan schaken en gesprekken voeren met de bemanning. Iets wat de AI-therapeut Eliza jaren eerder al had gedemonstreerd.

Computer revolutie

Teksten maken en aanpassen, links leggen tussen documenten, samenwerken op afstand. Dat had je een computer nog niet zien doen toen een schuchtere man het podium op liep. Hij draagt een headset met microfoon. Binnen 90 minuten zou hij het idee van personal computing introduceren, voor het eerst de muis laten zien als aanwijsapparaat voor een grafische gebruikersinterface. Een revolutionair idee en een enorme stap vooruit van de commando-gestuurde computers die er toen waren. Hij introduceert het idee van hypertext, het linken van documenten. Je ziet voor het eerst hoe teksten eenvoudig zijn te bewerken en te verplaatsen door middel van knippen en plakken. En je krijgt een demonstratie hoe twee wetenschappers op afstand samen aan hetzelfde document werken. Inclusief een live videoverbinding op het scherm.

55 Jaar later zou je denken, wat is daar zo bijzonder aan? Maar op dat moment was je getuige van computergeschiedenis, tijdens The Mother of All Demos. Bekijk hieronder een aantal highlights van de demo.

Muis en modem

De man op het podium is Douglas Engelbart. Vandaag is het 10 jaar geleden dat hij overleed. Nog altijd wordt Engelbart gevierd om zijn bijdragen aan de ontwikkeling van hypertext en netwerk computers. Het werk van hem en zijn team in het Augmentation Research Center (ARC) heeft het fundament gelegd voor het werken met computers zoals we dat nu kennen én het internet.

Engelbart is vooral bekend vanwege de uitvinding van de muis. Het befaamde aanwijsapparaat wat nog dagelijks in gebruik is, al is het in een wat meer ergonomische vorm dan het houten kastje met wieltjes uit 1968.

Tijdens de demo toont hij de videoverbinding en samenwerking met een collega en praat hij over een “experimenteel netwerk” waarmee universiteiten als Harvard en Stanford konden samenwerken. Hij beschrijft wat ARPANET zou worden, waar later het huidige internet uit voortkomt.

Collective IQ

Zijn werk had te maken met interactiviteit, met grafische weergave van informatie, waar iedereen aan verbonden kon zijn. Zijn visie was dat technologie gebruikt moet worden om kennis te verfijnen en te verbeteren. Zijn doel was om het zogenaamd Collectieve IQ van de mensheid te verbeteren. Om met behulp van netwerk-technologie individuele kennis te verbinden, te delen en te vergroten, om zo de grote problemen op te lossen die we als maatschappij hebben.

Zoals Engelbart stevig is beïnvloed door het historische werk As We May Think van Vannevar Bush, zo is hij zelf weer van invloed op een generatie van computer-engineers en jonge ondernemers. Het onder startups populaire idee van bootstrapping komt uit de koker van Engelbart en het Stanford Research Institute. Het idee van bootstrapping is eenvoudig: Gebruik wat je zelf bouwt om je eigen effectiviteit te verhogen. Hiermee versnel je het proces van innovatie. Je werkt niet alleen aan het eerdergenoemde Collectieve IQ, je maakt daarnaast jezelf steeds beter in het beter worden. Zodat verbeteringen steeds sneller gaan.

De impact van Douglas Engelbart

Ik ben al langere tijd gefascineerd en geïnspireerd door het werk van Douglas Engelbart en hoe dit nog altijd doorwerkt in deze tijd. Minstens zo interessant vind ik hoe Engelbart een onderdeel was van een groter netwerk, een community van gelijkgestemden. Ze waren allemaal in zekere zin bezig met de toekomst. Zoals Lee Felsenstein en zijn Community Memory, een van de eerste publieke computer bulletin boards. Door een gezamenlijke interesse in de counterculture beweging van de jaren ’60, kwam Engelbart in contact met Stewart Brand, die later een cruciale rol zou spelen in de ontwikkeling van online communities. Brand was de oprichter van het invloedrijke Whole Earth Catalog en was een grote inspiratie voor onder andere Steve Jobs. Die Brand met naam en toenaam noemt in zijn beroemde Stanford speech.

Engelbart is inmiddels niet meer onder ons, hij overleed aan een nierziekte op 2 juli 2013. Zijn werk leeft nog altijd voort. Het Doug Engelbart Institute geeft je een schat aan informatie over het leven en werk van de man. Je kunt talloze video’s, toespraken en keynotes vinden waarin hij zijn visie over Collective IQ onderbouwt en uitlegt. Het toont aan dat veel van de toen innovatieve en radicale ideeën nog altijd relevant en bruikbaar zijn. Nodig zijn zelfs.

Zoals Engelbart op dat podium liet zien in 1968 hoe een computer jou persoonlijk kan helpen om jouw ideeën vorm te geven. Hoe het kennis van over de hele wereld kan verbinden en vergroten. Hoe een computer een stuk gereedschap is om jou beter te maken. Waar hij de provocatieve vraag stelde: “Hoeveel waarde zou je daar uit halen?”… Diezelfde vraag kunnen we nu net zo goed stellen met de enorme vlucht die machine learning en AI neemt. Of de rol van het internet in het publieke domein. Hoeveel waarde zien we in een collectief IQ om de grote problemen op te lossen? En wat houdt ons tegen?

Wil je meer weten en leren over het werk van Engelbart? Op Youtube staat de documentaire “The Augmentation of Douglas Engelbart” waar mensen rondom hem zijn geïnterviewd over zijn bijzondere werk.

Speciale dank aan Valerie Landau voor haar inspirerende artikel over Doug Engelbart.