Waarom is Mastodon zo leuk voor me?

Eind 2016 was daar ineens Mastodon, een nieuw sociaal netwerk. Weer een nieuw netwerk? Hebben we nog meer sociale netwerken nodig op het internet? Misschien niet. Misschien hebben we betere manieren van communiceren nodig. Maar het nieuwe platform heeft een open karakter en kan een interessant alternatief zijn voor Twitter en Facebook. Of het levensvatbaar is? Ik weet het nog niet…

Wat is Mastodon?

Ik was de afgelopen dagen bezig om een overzicht te maken over het hoe en wat van Mastodon. Maar inmiddels zijn er genoeg Nederlandstalige artikelen verschenen die de basis prima uitleggen. Check onder andere Dutch Cowboys en Marketingfacts als je een quick intro in Mastodon wilt. Of deze Beginnersguide. Tevens schreef Handpicked een fraaie editie over Mastodon met een dwarsdoorsnede van wat internationale artikelen.

Ik ga dat daarom hier allemaal niet herhalen. Mijn oorspronkelijke plan was om hier onder andere wat meer de diepte in te gaan op de mogelijkheden van Mastodon, waar de beperkingen nu nog liggen in design en gebruik. Maar ik merkte dat ik steeds bezig bleef met nieuwe artikelen lezen, nieuwe inzichten. Dus in plaats van één groot artikel, wellicht de komende tijd wat kleinere. Met links, screenshots en verdieping waar mogelijk. Voor mij is het een manier om mijn eigen gedachten een plek te geven over de Mastodon hausse de afgelopen dagen. Niet in de minste plaats ingegeven door de geweldige artikelen van anderen die ik hier natuurlijk zal linken.

Mensen die me al langer kennen dan vandaag weten dat ik ongenadig enthousiast kan worden over nieuwe online diensten. Ik leg graag eens uit waar dat door komt en waarom Mastodon nu mijn aandacht heeft.

Waarom NU weer Mastodon?

Mijn goede vriend Mark de Kock schetst op Linkedin zijn eerste schreden op Mastodon en hij refereert aan “dezelfde groep vrienden uit zijn netwerk” die als een van de eersten allerlei nieuwe online diensten proberen. Yeah…that would be me as well… Hij heeft gelijk. Ik ken Mark al zo’n 15 jaar, uit de tijd dat bloggen “een dingetje zou worden”.

Het is een rode draad in mijn leven. Toen ik in 1994 nog HEAO Communicatie studeerde en voor het eerst het Internet zag, wist ik dat ik dat moest proberen. Niet van de zijlijn kijken wat het gaat doen. Maar een duik in het diepe en zie maar wat er gebeurt. Het gevoel dat je als eerste in een zwembad springt, vroeg in de ochtend, als de waterspiegel nog zo strak als een biljartlaken is.
Zoals ik al eerder schreef over het belang van View Source in browsers, ik ben altijd nieuwsgierig naar alle nieuwe digitale ontwikkelingen. Als het mogelijk is, spring ik er vol in. De aantrekkelijkheid van het internet voor mij is de vrijheid. De absolute vrijheid die je kunt nemen om te schrijven, maken, publiceren en distribueren wat je wilt en hoe je dat wilt.

Die vrijheid vond ik in de beginjaren van het internet op IRC en Usenet. Begin jaren ‘90 leerde ik op school hoe marketing en communicatie via de desbetreffende afdelingen zou moeten. Met alle vertragingen, wolliger taalgebruik en “meer-van-hetzelfde” wat daar vaak bij komt. Maar ik zag op het internet het tegengestelde ontstaan. Geen voorgekookte marketingplannen maar de vrijheid om te doen wat je wilt.

Die vrijheid van meningsuiting is in mijn mening geen vrijbrief voor hatespeech maar tegelijkertijd is het een moeilijk evenwicht wat je wel en niet kunt zeggen. Paul Graham heeft hier een zeer interessant essay over geschreven, hoe bepaal je wat je wel en niet kunt zeggen? Dat lijkt heel makkelijk, maar loop eens door de geschiedenis en je ziet dat het niet zo simpel is.

Wat heeft dat te maken met Mastodon?

Zoals ik al zei, de aantrekkingskracht van het internet voor mij was dat je kunt zijn wie je wilt zijn. Ik heb daar zelf nooit actief gebruik van gemaakt, maar het gebruik van alter ego’s en het vinden en vormen van je identiteit is iets wat achter de relatieve anonimiteit van een scherm beter gaat dan op een publiek dorpsplein.
Daarom waren blogs voor mij een logisch gevolg na IRC en Usenet. Een nieuwe vorm, een nieuwe stijl, een nieuw format om je ideeën te delen. Met welke identiteit je maar wilt.
In de begindagen van de blogs lag The Cluetrain Manifesto in de boekhandel. Dat is een van de boeken die me een richting op heeft gestuurd die ik zocht. De stellingen in het boek zijn meer dan ooit belangrijk. Eén van die stellingen springt er nog altijd uit voor me: Hyperlinks subvert hierarchy.

Of het nu om regeringen, lokale overheden, bedrijven of onderwijs gaat. Het internet zorgt dat hierarchische verhoudingen onder druk staan. Links naar andere ideeën, nieuwe inzichten en revolutionaire gedachten zijn zo gemaakt en niet te stoppen. Zoals de schrijvers van de originele Cluetrain zeggen in hun New Clues:

The Net’s super-power is connection without permission. Its almighty power is that we can make of it whatever we want.

Maar goed, een logisch gevolg van de groei van het internet en de komst van meer gebruikers waren de sociale netwerken. Twitter, Facebook, Instagram, de lijst gaat maar door. Prachtige nieuwe mogelijkheden om te vinden, verbinden en delen. Maar wel onder de voorwaarden van de netwerken. Daar hoeft niets mis mee te zijn. Dat gaat heel lang goed. Tot het fout gaat. De voorbeelden bij Facebook stapelen zicht op, Twitter lijkt ook het spoor wat bijster te zijn. Maar een van de meest opvallende voorbeelden dit weekend kwam van Livejournal. Ik wist niet dat het nog bestond, maar wat blijkt? Deze populaire dienst in de jaren ‘90/00 is een tijd terug in Russisch bezit gekomen. De blogservice is vooral nog populair onder scifi en fantasy schrijvers en fans. De nieuwe eigenaar heeft de gebruikersvoorwaarden aangepast waardoor het plaatsen van LGBTQ content verboden is. Welnu, ik zie zo’n radicale verandering niet snel bij Facebook of Twitter, maar het zet je wel aan het denken.

Ik hou van Twitter. Ik heb een haat-liefde verhouding met Facebook. Ik ben onder de indruk van de manier waarop ze technologie, sociologie en design principes combineren om een groeiende groep gebruikers hooked te maken aan de tijdlijn. Daar ligt tegelijk het moeilijke voor me. Ja het zijn de grote netwerken waar veel gebeurt en waar je connecties kunt leggen. Maar ten koste van wat?
Het internet zou vrijheid moeten bieden voor iedereen maar inmiddels is het een gouden kooi geworden. Dat heldere vlakke zwembad waar ik ‘s ochtends in dook lijkt nu een ondoorzichtige modderpoel geworden van dataverzamelaars, privacyschuivers en advertentienetwerken. We beschermen ons met adblockers, anonieme browsers en VPN software. The web looks like shit.

Dáár komt Mastodon voor me om de hoek.

Het lijkt dat de tijd rijp is voor iets nieuws. Voor iets anders. Niet radicaal anders. Maar een voortzetting van wat we al kennen. Een verbetering van wat we al kennen. En het lijkt dat Mastodon erg goede kaarten heeft. Ja er zijn stapels mitsen en maren, meneren en mevrouwen social media experts en Twitter-lovers. Hou je pek en veren nog even bij je. Daarover een andere keer meer. Maar is Mastodon misschien toch die ene disruptor?

Er zit iets in dit project van de 24-jarige Eugen Rochko wat bij mij weer dat vuurtje doet aanwakkeren van het originele internet. Ik las hier al over 90s cyberoptimisme. Dat internet zoals ik het voor het eerst zag in 1994 en wat mijn leven veranderde. Het moment van Mastodon lijkt goed te zijn. App.net en Diaspora waren te vroeg. Peach te quirky en Ello te niche. Mastodon lijkt een aantal dingen goed te doen en het tij mee te hebben.

Daarom hou ik het in de gaten en hoop ik dat we de niche netwerken van toen terugkeren. Een nieuwe vorm van communitybuilding. Zoals dat ooit begon op het web. Communities rondom gezamenlijke interesses. Een community die op een eigen, organische manier zich vormt en eigen regels stelt. Regels die niet primair zijn opgelegd door het overkoepelende netwerk maar die een community zelf ontwikkelt. Die communities zijn niet per direct marketinggedreven of gaan alleen over social media (ik ken mijn lezers een beetje…), maar kunnen over vanalles gaan.

Daarover een andere keer meer. Lees gerust hier al wat over communities op Mastodon. En zoek me op bij Mastodon. Of maak een account op een server die je bevalt en neem een duik in dit nieuwe zwembad. Je zult echt niet verdrinken. Beloofd. Toot!